Ağrı, omurilik yaralanması geçiren bir çok insan için çok ciddi bir problemdir. Ağrı vücutta normal duyu hissinin olduğu bölgede olabileceği gibi çok az hissin olduğu ya da hiç olmadığı bölgelerde de olabilir.
Ağrının hayat kalitesi üzerine olumsuz bir etkisi vardır. Ağrı çeken bir insan günlük aktivitelerini gerçekleştirmekte ve hayat kalitesini korumakta ciddi sıkıntı çekebilir.
Omurilik felci geçiren insanların büyük bir çoğunluğu kronik ağrı çekerler. Hiç geçmeyen, hatta aylar ve belki yıllar boyunca katlanılmak zorunda kalınan ağrılara kronik ağrı denir. Ağrının nedeni bilinmeyebilir ama çoğunlukla omurilik yaralanmasıyla oluşan sinir hasarı ya da omurilik yaralanmasıyla uğraşırken ortaya çıkan kas ve iskelet problemleriyle ilişkilendirilir. Kronik ağrıyı tamamen ortadan kaldırmak zordur ama yeterince azaltılıp kontrol altında tutulursa kişiyi çok fazla yıpratmaz.
Kronik ağrı depresyon, endişe ve stres gibi ruhsal sorunlara sebep olabilir ve hatta daha da kötüleştirebilir. Bu, ağrının psikolojik kaynaklı olduğu anlamına gelmez ama ağrı ve stres birbirini olumsuz etkileyerek kişiyi daha da zor duruma sokabilir.
Omurilik yaralanması sonucu oluşan ağrı tedavi edilmek için fazla karışık ve zor olsa da yardımı olabilecek bir çok tedavi yöntemi vardır. Ağrıyı anlamak, doktorla iletişim halinde olmak ve çeşitli tedavi yöntemlerine açık olmak ağrıyla başa çıkabilmeyi ve yaşam kalitesini artırmayı sağlayabilir. Omurilik yaralanması geçirip ciddi kronik ağrı problemleri yaşayan bir çok insan bu makalede bahsedilen teknikleri kullanarak rahatlamışlardır.
Ağrı Çeşitleri
Omurilik yaralanması olan insanlar herhangi bir şey hissetmedikleri vücut bölgeleri de dahil olmak üzere vücutlarındaki bir çok bölgede bir çok çeşit ağrı yaşayabilirler. Ne tür bir ağrınızın olduğunu bilmek doğru tedavi yöntemlerini seçmek için kilit öneme sahiptir. Sonuç olarak doktorunuz size ağrınızın nerede olduğu, ne şiddette olduğu, ne kadar zamandır olduğu gibi, ağrınızı neyin artırıp neyin azalttığıyla ilgili bir çok soru soracaktır. Sizden aynı zamanda MR ve kan testleri gibi bir çok test de isteyebilir.
1. Nöropatik Ağrılar
Nöropatik ağrı, omurilik yaralanması sebebiyle zarar gören sinirlerle vücudun verdiği tepkileri yorumlayıp sinirlerlere sinyal gönderen beyin arasındaki iletişimin bozulması sonucu oluşur. Nöropatik ağrı sırasında beyin, yaralanma bölgesinden gelen herhangi bir sinyali yanlış anlar ve bu iletişim bozukluğu, kişinin his kaybı ya da hissizlik yaşadığı bölgelerin alt kısımlarında ağrı hissetmesine yol açar. İnsanlar bu yüzden his olmayan bölgelerde ağrı çekerler.
İnsanlar genellikle nöropatik ağrıyı tanımlarken “yanma, bıçak saplama ve gıdıklanma” gibi kelimeleri çok sık kullanırlar ama bu çeşit bir ağrı kişiden kişiye göre değişir.
Nöropatik ağrıları tedavi etmek çok zordur ve birden çok tedavi yöntemini aynı anda kullanmak gerekebilir.
Dip not: Eğer ağrı, yaralanma gerçekleştikten yıllar sonra başlarsa, bu fistül, omurilik sıvısı gibi bir başka tıbbi sorunun göstergesidir. Bu tür sorunlar nadiren yaşansa da ameliyat gerektirebilir; bu yüzden özellikle yaralanma bölgesinin aşağısında his kaybı fark ederseniz ya da dinlenmeyle geçen bir güçsüzlük hissi devam ediyorsa mutlaka doktora danışmak gerekir.
2. İskelet Kas Ağrısı
İskelet kas ağrısı, kaslarda, eklemlerde ya da kemiklerdeki sorunlardan kaynaklanan ağrılardır. Omurilik yaralanmalı insanlar için yaşlandıkça problem daha da yaygın hale gelir. İskelet kas ağrısı, tekerlekli sandalye kullanımı ya da transferler sırasında oluşabilecek eklem yaralanmaları, aşırı zorlama, kasılma ya da iltihaplanmadan kaynaklanabilir. Genellikle hareketle daha kötü hale gelmesine rağmen dinlenmeyle iyileşebilir.
Omuz, dirsek ya da el ağrısı, genellikle yatak transferleri ve bası yaralarını önleyici hareketler sırasında kasların aşırı kullanımı ya da tekerlekli sandalye itme sonucu gerçekleşir. Yaralanmadan aylar, hatta yıllar sonra ortaya çıkabilir. Üst seviyede omurilik yaralanması olup çeşitli aktiviteler için joystick ve bilgisayar kullanan insanlar el, kol ve omuzlarında aşırı kullanım dolayısıyla ağrı hissedebilirler. Üst kol ağrısı güvenli bir şekilde yatak transferi sağlamayı ve günlük hayatla ilgili diğer aktiviteleri gerçekleştirmeyi zor hale getirebilir.
Sırt ve boyun ağrıları yaygın problemlerdir. Omurilik onarımı için ameliyat olan paraplejik insanlar arasında füzyonun hemen üst ve altında artan şekilde hareket sonucu ağrı meydana gelebilir. Tetraplejik insanlar, yürüyebiliyor ama halen daha güçsüzlerse, sırt ağrısı çekebilirler. Çene ve ağızla kontrol edilen joystick kullanan insanlar da bazen boyun ağrısı yaşarlar.
Kaslar ve eklemler spastisite dolayısıyla gerilmişse kas spazm ağrısı gerçekleşir.
3. İç organ Ağrısı
İç organ ağrısı karın bölgesinde kramp şeklinde meydana gelir ve kabız, böbrek taşı, ülser, safra taşı veya apandisit problemlerinden kaynaklanır. Omurilik yaralanması olan biri bu sağlık sorunlarının semptomlarını taşıyamayacağından dolayı düzgün bir tanı ve tedavi almak için omurilik yaralanması konusunda deneyimli olan doktorlara görünmesi önemlidir. İç organ ağrısından dolayı oluşan acı, kimi zaman problemin kaynağından daha uzak bir yerde hissedilebilir. Buna yönlendirilen ağrı denir. Safra kesesi hastalığı sebebiyle oluşan omuz ağrısı bu duruma örnek olarak gösterilebilir.
Omurilik Yaralanmalarında Ağrıyla Başa Çıkmak
Ağrının bir çok sebebi olabileceğinden tek bir tedavi yönteminden bahsetmek gerçek dışı olur. Siz ve doktorunuz psikolojik tedavi yöntemleri de dahil olmak üzere bir çok ilaç, terapi ve diğer tedavi yöntemleri deneyebilirsiniz ve bunlardan herhangi birinin işe yaraması zaman alabilir.
Fiziksel Tedavi ve Müdahaleler
– Kas iskelet sistemi ağrısı için aktivite değişikliği. Tekerlekli sandalye gibi mobil araçlardaki değişiklikler, tekerlekli sandalyeyi itme ve yatak transferi teknikleriniz ve basıyı rahatlatma biçiminiz kaslardaki ve eklemlerdeki ağrıyı gözle görülür bir biçimde azaltabilir. Eklemlerinizi güçlendirmek ve dengelemek için yaptığınız egzersizler de kas ve iskelet ağrılarını azaltmaya yardımcı olabilir.
– Kas iskelet ağrısını tedavi etmek için fizik tedavi uygulanır. Kas gerilimiyle bağlantılı olan acıyı hafifletmek için esneme ve çeşitli egzersizler uygulanır. Zayıf kasları güçlendiren egzersizler ağrılı eklemlerdeki dengeyi tekrar sağlar ve ağrıyı azaltır.
– Terapi masajı, kas gerginliği ve kas dengesizliği yüzünden oluşan kas iskelet ağrılarını rahatlatmaya yardımcı olur.
– Kas iskelet ağrılarının tedavisinde akapunktur tedavisi de uygulanır. Vücuttaki belirli noktalarda deriye küçük iğneler yerleştirilir. Bu yöntemin, vücudun acı kontrol sistemini uyararak veya acı akışını engelleyerek çalıştığı düşünülmektedir.
– Transkütanöz (deri içinden uygulanan) elektriksel sinir uyarımı, bazen kas iskelet ağrısını tedavi etmekte kullanılır. Derinin dış yüzeyine elektrodlar yerleştirilir ve vücuda düşük seviye elektrik dalgaları gönderilir. Verilen akım, ağrıyı tetikleyen sinir hasarının olduğu bölgelere gönderilen sinyalleri engeller.
Ağrıyı Azaltmada Psikolojik Tedaviler
İnsanların hayatlarını sağlıklı biçimde sürdürmek ve acıyla başa çıkmak için psikolojik yöntemleri kullanmayı öğrendikleri bilinen bir gerçektir. Acı yönetimi konusunda eğitim almış psikologlar ağrının yoğunluğu ve etkisini azaltmada etkili olan çeşitli teknikleri kullanarak insanlara yardımcı olabilirler.
– Rahatlama yöntemleri ve ağrıyla bağlantılı zihinsel gerilimle kas ağrısı geriliminin nasıl azaltılacağını öğretmek için tasarlanmış nöroterapi ve rahatlama yöntemleri kişinin kendi kendini idare etmesini, yani öz yönetim oluşturmasını sağlayabilir.
– Kendi kendini hipnoz etme eğitiminin bazı bireylerin kronik ağrılarını azaltmaya yardımcı olduğu belirtilmiştir.
– Bilişsel yeniden yapılanma. Ağrı ve etkileri konusunda farklı şekilde düşünmeyi öğrenmek, beyin aktivitesi ve devamında ağrı deneyiminde değişiklikler yaşanmasını sağlar.
– Arzulanan hedefleri tanımlamaya yardımcı olmak ve memnuniyeti artırmak için tasarlanan bireysel psiko-terapi ağrının azalmasını sağlayabilir. Terapi aynı zamanda ağrıyla bağlantılı gözle görülür oranda bir endişe olup olmadığını anlamaya yardımcı olur.
İlaç Tedavisi
Ağrıyı tedavi etmekte kullanılan bir çok ilaç tedavisi vardır. Aşağıda verilmiş olan ilaç tedavilerinin hepsi ağrıyı azaltmakta kısmen başarılı olmuştur ama hiçbiri her koşulda tamamen başarılı olmamıştır. Hepsinin olası yan etkileri, hatta bir kısmının da ciddi yan etkileri vardır; bu yüzden tüm yan etkileri doktorunuzla konuşmanız gerekir. Bazen birden fazla tedaviyi aynı anda uygulamak tek bir ilaç tedavisinden daha etkili olmuştur.
– Aspirin, ibuprofen (Motrin, Advil) ve naproxen gibi steroid yapısında olmayan antiinflamatuar ilaçlar (NSAIDs) yaygın olarak kas iskelet ağrılarının tedavisinde kullanılır. Yan etkileri arasında karın ağrısı ve kanama gibi problemler vardır.
– Epilepsi gibi hastalıkların tedavisinde kullanılan gabapentin ve pregabalin içeren ilaçlar nöropatik ağrıların tedavisinde kullanılır. Yorgunluki uygu ve şişkinlik yan etkilerinden bazılarıdır.
– Antidepresan ilaçlar nöropatik ağrıların ve depresyonun tedavisinde kullanılır. Bu ilaçlar venlafaxine (Effexor) ve tricyclics gibi selektifseratonin noröprefrin geriakım inhibitörleri (SSNRIs) içerirler. Yan etkileri ağız kuruluğu, uyku, baş dönmesi ve mide bulantısıdır.
– Morfin, kodein, hidrokodon ve oksikodon gibi narkotik ilaçlar nöropatik ve kas iskelet ağrıları tedavi etmekte kullanılır. Bu ilaçların kabızlık ve uyku gibi bir çok yan etkisi vardır ve alışkanlığa dönüşebilirler. Bu tür ilaçlar kimi zaman bağımlılık yapabilirler ve aniden bırakma durumunda problemler ortaya çıkabilir. Ancak yine de bir çok insan bu tür ilaçları etkili biçimde kullanabilirler. Yan etki ve bağımlılık korkuları yüzünden bu ilaçların kronik ağrı tedavisi konusundaki yararları göz ardı edilmemelidir.
– Kas gevşeticiler ve diazepam, baklofen ve tizanidin gibi spastisite önleyici ilaçlar spazm ve kas iskelet ağrılarını tedavi etmede kullanılır. Bu ilaçlar oral yolla alınır veya implant pompa yoluyla omuriliğe direk olarak verilir. Uyku ve kafa karışıklığı gibi yan etkileri vardır.
– Lidokain gibi lokal anestezikler deriye hafif dokunma sonucu oluşan ağrıları tedavi etmek için kullanılır.
Cerrahi Tedaviler
– Dorsal kolon stimülatörü (Dorsal column stimulator), sinir köklerindeki hasar sebebiyle oluşan nöropatik ağrıları tedavi etmede kullanılır. Yüksek frekanslı ve düşük yoğunluklu sinir stimülatörü omuriliğin veya sinir köklerinin yanındaki omurilik kanalına cerrahi müdahaleyle yerleştirilir.
– İntratekal pompalar, nöropatik ağrıyı morfin kullanarak veya kas spazmı ağrısını baklofen kullanarak tedavi etmek için kullanılır. Baklofen ya da morfin içeren pompa karın bölgesindeki deriye cerrahi müdahaleyle yerleştirilir ve ilaç direk olarak omuriliğe ve sinir köklerine iletilir.
Korunma ve Kişisel Bakım
– Tıbbi sorunlar için tedavi alın.
Vücut sağlığının ağrı üzerinde büyük etkisi vardır. İdrar yolu enfeksiyonları, bağırsak problemleri, deri problemleri, uyku problemleri ve spastisite ağrıyı daha kötü hale getirebilir ve tedaviyi zorlaştırabilir. Sağlığınızı mümkün olabildiğince korumanız ağrınızı azaltacaktır.
– Mümkün olduğunca çok egzersiz yapın.
Düzenli fiziksel aktivite hem ağrınızı azaltır, hem de ruh halinizi ve sağlığınızı olumlu yönde etkiler. Bunun yanında hayatınıza eğlenceli bir aktivite katmış olursunuz ve sizi ağrı hissinden uzaklaştırabilir. Uzman kişiler sizin için uygun ve güvenilir fiziksel aktiviteleri seçebilir.
– Depresyon için tedavi alın.
Depresyon ağrıyı daha kötü hale getirebilir. En iyi tedavi yöntemi danışmanlık ve ilaç tedavisidir. Depresyon için tedavi almak kronik ağrıyla başa çıkmanızı sağlar ve hayat kalitenizi artırır.
– Hayatınızda stresi azaltın.
Stres ağrıyı daha da kötü hale getirebilir veya ağrıyla başa çıkmayı daha zor hale getirebilir. Stresle başa çıkmayı danışmanlık alarak veya stres ve gerilimi azaltan rahatlama teknikleri, nöroterapi (biofeedback) ve hipnoz gibi teknikleri öğrenerek başarabilirsiniz. Egzersiz stresin azalmasını sağlar.
– Dikkatinizi dağıtacak şeyler yapın.
Dikkat ya da diğer bir ifadeyle kafa dağıtmak kronik ağrıyla başa çıkmak için uygulanacak en iyi yöntemlerden biridir. Eğlenceli ve anlamlı aktivitelere katılmak ağrıyı azaltmaya ve özellikle ağrı en yüksek dozundayken hayatınızı daha fazla kontrolünüz altında tutmanıza yardımcı olur. Canınız sıkkın ve hareketsizken ağrınıza daha fazla odaklanırsınız ve bu durum ağrınızı daha kötü hale getirmekten başka bir işe yaramaz.
– Kayıt tutun.
Herkesin yaşadığı ağrı farklıdır. Kendinizi neyin daha iyi, neyin daha kötü hissettirdiğini kayıt altına alın. Ağrınızı etkileyen şeyleri anlayabilmek hem size hem de doktorunuza ağrıyı azaltmakta için kullanılabilecek etkili yolları bulmada yardımcı olacaktır.
– Tekerlekli sandalye oturma düzenininiz konusunda bir değerlendirme alın.
Kötü postür ve uygun olmayan oturma şekli ciddi ağrı problemlerine yol açabilir. Sandalyede oturma pozisyonunuzu tekerlekli sandalyede oturma şekli konusunda deneyimli bir terapiste değerlendirtin. Eğer manuel bir tekerlekli sandalye kullanıyorsanız, aluminyum ya da titanyum gibi mümkün olan en hafif malzemeden yapılmış olan dayanıklı ve tam ayarlanabilir bir sandalye edinin. Fizyoterapistinizden en doğru sandalye itme tekniklerini öğrenin.
– Ağrıyı azaltmak için alkol kullanmayın. Ağrı tedavisi için alkol kullanmak ciddi başka sorunlara ve de en önemlisi alkol bağımlılığına yol açar. Bazı ilaçlar alkolle karıştırılarak alınmamalıdır. Her zaman doktorunuza alkol kullanımı konusunda danışın ve ilaçların prospektüslerini mutlaka okuyun.
Yardım Almak
Eğer ağrınız varsa tedavi almanız önemlidir. En ideal tedavi yöntemi omurilik yaralanması ve ağrı yönetimi konusunda deneyimli olan ve beraber hareket eden bir doktor ve psikiyatristle aynı anda çalışmaktır. Eğer bu tür uzmanlara ulaşma şansınız yoksa bir diğer alternatif çözüm, fizik tedavi doktorlarının ve psikiyatri doktorlarının çalıştığı birden fazla branşın olduğu ağrı kiliniklerinden yardım almaktır.
Kendinizi yanında rahat hissettiğiniz ve durumunuzu anlayabilecek kişilerle yakın iletişim içinde olun. Kronik ağrı ümitsiz bir durum değildir. Eğer bir tedavi yöntemi işe yaramazsa cesaretinizi kırmayın ve diğer tedavi yöntemlerini denemek konusunda istekli olun. Ağrıdan tamamen kurtulmanız mümkün olmasa da ağrıya rağmen daha iyi bir hayata sahip olmak her zaman için gerçekçi bir amaçtır.
- Bu makale aşağıda linki paylaşılan websitesinden alınarak tarafımdan Türkçe’ye çevirilmiştir.
- This article was translated from the original article given in the link below.
Kaynaklar
- Pain Connection, www.painconnection.org
• American Pain Society, www.ampainsoc.org
• American Pain Foundation, www.painfoundation.org
• CareCure Community Moderated Forums, including a pain forum. http://sci.rutgers.edu/forum/
Source
