Omurilik Felci Farkındalık Ayı kapsamında bu sefer omurilik yaralanması sonucu engeli olmuş insanlar için hayatı daha kolay hale getirebileceğiniz şeylerden bahsedeceğim. Yazı biraz uzun ama ısrarla sonuna kadar okumanızı rica edeceğim. Bahsedeceğim şeyler kendi tecrübelerim, çevremde gözlemlediklerim ve okuduğum yazılardan esinlenerek oluşturduğum fikirler ama engeli olan bireyler ya da bu kişilerin yakınlarının düzeltmek ya da eklemek istedikleri şeyler olursa lütfen çekinmesinler.
Öncelikle kendim de en çok karşılaştığım ve bence en sinir bozucu olan ‘yardım etme’ olayına değineceğim. Hepimiz iyi niyetle engeli olan bireylere yardım etme heveslisi oluyoruz ama bir insanın herhangi bir engelinin olması her zaman yardıma ihtiyacı olduğu anlamına gelmiyor. Cervical (boyun) bölgesi aşağısı tamamen felçli olan bireyler haricindeki bir çok engeli olan birey tekerlekli sandalyesini sürme gibi temel ihtiyaçlarını sürdürme konusunda kendi kendilerine yetebilirler. İhtiyaç duymadıkları anda teklif etmeden kalkıştığınız yardım çabaları felçli birey üzerinde tam tersi bir etki bırakabilir. Masadan bir şey almak ya da araba transferi yapmak gibi konularda zorlanabilirler ve yardıma ihtiyaçları var gibi görünebilir ama bir eylemi daha uzun sürede yapmaları yardıma ihtiyaçları olduğu anlamına gelmez. Onlara direkt yardım etmek yerine hayatı onlar için kolaylaştırın; mesela uzanmak zorunda oldukları eşyaları onların erişebilecekleri yerlerde bulundurun ya da tekerlekli sandalyelerinin önünde herhangi bir engel olmadığından emin olun. Engeli olan bireylere hareket engeli olmayan insanlara davrandığınız gibi davranın ve ancak yardıma ihtiyacı olduğundan eminseniz ya da kendisi yardım istemişse nasıl yardım edebileceğinizi sorarak yardımcı olun. Benim gibi yürürken denge sorunu yaşayabilen insanlara haberleri olmadan fiziksel temas kurmayın yoksa dengelerini tamamen bozarak sinirlerinin bozulmasına neden olabilirsiniz.
.
Engeli olan bir bireyle iletişim kurmak istiyorsanız yanındaki refakatçisi ya da bakıcısıyla iletişim kurmak yerine her zaman direkt olarak o kişiyle ilk diyaloğu kurun. Yeni tanıştığınız birisiyle nasıl diyalog kuruyorsanız engeli olan bireye de aynı şekilde davranın. Engeli olan bir bireyle havadan sudan konuşup çene çalabiliyorsanız harika. Aklınızdan onun engeli olduğunu çıkarın, bu kendisini sizin yanınızda daha rahat hissetmesini sağlayacaktır. Ayrıca tekerlekli sandalyedeki bir bireyle konuşurken sandalyesinin dibine kadar girip ayakta konuşmayın ya da çömelerek konuşmamaya çalışın. En ideali bir sandalyeye oturup iletişim kurmak ya da ayakta durmak gerekiyorsa tekerlekli sandalyedeki bireyin boynunu çok fazla kaldırmayacağı bir uzaklığa gitmek.
.
Mahremiyete saygı gösterin ve hastalığıyla ilgili özel sorular sormaktan kaçının. Kendisini rahat hisseden engeli olan bir birey siz sormadan bir çok şeyi sizinle zaten paylaşacaktır. Geçirdiği travmayla ilgili gereksiz yorumlar yapmaktan kaçının. Kazamdan beri ‘eee söyle bakalım hala motosiklet kullanacak mısın?’ diye soru sorup sinirimi bozan çok kişi olmuştur.
.
Engeli olan bireyin tekerlekli sandalyesini herhangi bir eşya olarak görmeyin. O sandalye o bireyin kendi özel alanı (personal space) içindedir ve buna saygı gösterin. Sandalyesine yaslanmayın, o kullanmıyorken oturup cambazlık gösterileri yapmayın ve engeli olan bireyi vestiyer gibi kullanıp kendi eşyalarınızı onun kucağına koymayın.
.
Diyelim ki aracınızı park ederken yan tarafınızda bir engelli park yeri olduğunu fark ettiniz. Oraya park edecek engeli olan bireyin, tekerlekli sandalyesiyle arabasına binebileceği bir mesafe bırakın. Ülkemizde bununla ilgili çok büyük bir farkındalık sorunu var. Ayrıca engelli park yerlerine park eden sağlıklı bireyleri kibarca uyarın. Kibarca diyorum çünkü görünmeyen engeli olan bireylerin de olabileceğini ve artık engelli araçlarında engelli plakası zorunluluğunun olmadığını unutmayın. Kaş yapayım derken göz çıkarabilirsiniz.
.
Lütfen ama lütfen engeli olan bir bireye uzmanlığınız ya da tecrübenizin olmadığı sağlıkla ilgili bir konuda yorum yapmayın ya da tavsiyede bulunmayın. Mucize olarak gördüğünüz bir hap ya da bir tedavi şekli biliyor olabilirsiniz ama bunu önerdiğiniz kişinin tıbbi geçmişini bilen ve ona öneride bulunabilecek bir doktoru, hatta bir çok doktoru zaten var. Karşı tarafın talebi olmadan önereceğiniz tıbbi bir çözüm yolunun onun kafasını karıştırmaktan başka hiçbir etkisi olmayacaktır.
.
Yaşadığınız ev ya da çalıştığınız kurumda engeli olan bireyler için oluşturulan şartları (park yeri, tuvalet, engelli rampası, uyarı levhaları vb) inceleyin ve eksik gördüğünüz konularda ilgili mercileri uyarın.
.
Engeli olan bireyler için kullandığınız terminolojiye dikkat edin. Sakat, topal, sağır, dilsiz gibi ifadeleri lügatınızdan çıkarın. Doğruluğu tartışılabilir ama ben artık engelli kelimesini dahi tek başına kullanmamaya özen gösteriyorum. Herkes eşit şekilde yaratılmıştır ve eşit muamele görmeyi hakeder. Bu yüzden engeli olan bireylerin hepsini ‘engelli’ olarak adlandırıp farklı bir toplumsal sınıf gibi ayırmak onları bir kast sisteminin içinde yabancılaştırmamıza sebep olur. Fiziksel farklılıklarını mevzu bahis olduğu durumlarda bu bireyleri ‘yürüme engeli olan birey, hareket engeli olan birey, konuşma engeli olan birey vb’ şekilde adlandırabilirsiniz.
.
Saygı ve hoşgörü terimlerinin anlamları konusunda bilinçli olun. Nedense toplumumuzda engeli olan bireylere hoşgörü fazlasıyla gösteriliyorken saygı konusunda ciddi eksikliklerimiz var. Engeli olan bireylerin hoşgörüye değil, saygı görmeye ihtiyaçları var. Çünkü günlük hayatta önlerine sağlıklı bireylerin koydukları bir çok engele ve kendi fiziksel engellerine rağmen yaşamlarını halen daha normal şekilde sürdürebiliyorlar ve bu yetenekleri sebebiyle de takdir edilmeleri ve saygı görmeleri gerekir. Bütün bu maddeleri uygulamak onlara verebileceğiniz en büyük saygı göstergesi olacaktır
.
Ve son olarak bütün bu önemli noktaları çevrenizle paylaşın ve yayılmasını sağlayın. Bu dünyayı güzellik kurtaracaksa bu da ancak güzel insanların dayanışmasıyla olacak.
